Прафілактыка сямейнага няшчасця і сацыяльнага сіроцтва

1. Административной ответственности подлежит физическое лицо, достигшее ко времени совершения правонарушения возраста шестнадцати лет. Физическое лицо, совершившее правонарушение в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет, подлежит административной ответственности только за:

1) умышленное причинение телесного повреждения и иные насильственные действия либо нарушение защитного предписания
(статья 10.1);
2) оскорбление (статья 10.2);
3) мелкое хищение (статья 11.1);
4) умышленные уничтожение либо повреждение чужого имущества (статья 11.3);
5) жестокое обращение с животным или избавление от животного (статья 16.29);
6) мелкое хулиганство (статья 19.1).

2. Не подлежит административной ответственности физическое лицо, достигшее установленного возраста административной ответственности, если будет установлено, что вследствие отставания в умственном развитии, не связанного с психическим расстройством (заболеванием), оно во время совершения деяния не могло сознавать его фактический характер и противоправность.

1. Невыполнение родителями или лицами, их заменяющими, обязанностей по воспитанию детей, повлекшее совершение несовершеннолетним деяния, содержащего признаки административного правонарушения либо преступления, но не достигшим ко времени совершения такого деяния возраста, с которого наступает административная или уголовная ответственность за совершенное деяние, —
влечет наложение штрафа в размере до десяти базовых величин.

2. Невыполнение родителями или лицами, их заменяющими, обязанностей по сопровождению несовершеннолетнего в возрасте до шестнадцати лет либо по обеспечению его сопровождения совершеннолетним лицом в период с двадцати трех до шести часов вне жилища —
влечет наложение штрафа в размере до двух базовых величин.

1. В зависимости от характера и степени общественной вредности административные правонарушения подразделяются на:

1) административные проступки;
2) значительные административные правонарушения;
3) грубые административные правонарушения.

2. К административным проступкам относятся административные правонарушения, за совершение которых предусмотрено наложение административного взыскания в виде штрафа в размере, не превышающем:

1) для физического лица — десяти базовых величин;
2) для индивидуального предпринимателя — двадцати пяти базовых величин;
3) для юридического лица — пятидесяти базовых величин.

3. К значительным относятся административные правонарушения, за совершение которых предусмотрено наложение административного взыскания в виде конфискации, депортации, штрафа в размере, определенном в процентном либо кратном отношении к стоимости предмета совершенного административного правонарушения, сумме ущерба, выручки, сделки, внешнеторговой операции или дохода, разнице между фактической выручкой, полученной от реализации товаров (работ, услуг), и расчетной величиной выручки от реализации товаров (работ, услуг), либо в размере, превышающем:

1) для физического лица — десять базовых величин;
2) для индивидуального предпринимателя — двадцать пять базовых величин;
3) для юридического лица — пятьдесят базовых величин.

4. К грубым относятся административные правонарушения, за совершение которых предусмотрено наложение административного взыскания в виде общественных работ, административного ареста, лишения права заниматься определенной деятельностью, а также повторное совершение которых влечет уголовную ответственность.

1. Умышленное причинение телесного повреждения, не повлекшего кратковременного расстройства здоровья или незначительной стойкой утраты трудоспособности, —
влечет наложение штрафа в размере от десяти до тридцати базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

2. Нанесение побоев, не повлекшее причинения телесных повреждений, умышленное причинение боли, физических или психических страданий, совершенные в отношении близкого родственника, члена семьи или бывшего члена семьи, либо нарушение защитного предписания — влекут наложение штрафа в размере до десяти базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

1. Оскорбление, то есть умышленное унижение чести и достоинства личности, выраженное в неприличной форме, — влечет наложение штрафа в размере до тридцати базовых величин.

2. Оскорбление в публичном выступлении, либо в печатном или публично демонстрирующемся произведении, либо в средствах массовой информации, либо в информации, распространенной в глобальной компьютерной сети Интернет, иной сети электросвязи общего пользования или выделенной сети электросвязи, —
влечет наложение штрафа в размере от десяти до двухсот базовых величин, или общественные работы, или административный арест, а на юридическое лицо –– наложение штрафа в размере от тридцати до двухсот базовых величин.

Мелкое хищение имущества путем кражи, мошенничества, злоупотребления служебными полномочиями, присвоения или растраты, хищения путем использования компьютерной техники, а равно попытка такого хищения —
влекут наложение штрафа в размере от двух до тридцати базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

Причинение ущерба в незначительном размере посредством извлечения имущественных выгод в результате обмана, злоупотребления доверием или путем модификации компьютерной информации при отсутствии признаков мелкого хищения —
влечет наложение штрафа в размере до тридцати базовых величин.

Умышленные уничтожение либо повреждение чужого имущества, повлекшие причинение ущерба в незначительном размере, —
влекут наложение штрафа в размере до тридцати базовых величин.

Присвоение найденного заведомо чужого имущества или клада —
влечет наложение штрафа в размере до пяти базовых величин.

1. Жестокое обращение с животным (за исключением истязания животного), не повлекшее его гибели или увечья, — влечет наложение штрафа в размере до пятнадцати базовых величин.

2. Избавление от животного — влечет наложение штрафа в размере от десяти до тридцати базовых величин.

3. Жестокое обращение с животным, выразившееся в истязании животного либо повлекшее его гибель или увечье, — влечет наложение штрафа в размере от двадцати до тридцати базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

Примечание.
1. Под жестоким обращением с животным в настоящей статье понимаются истязание животного, нанесение ему телесных повреждений, натравливание животных друг на друга, иные действия (бездействие), влекущие причинение вреда здоровью животных, в том числе травмы и увечья, или гибель животных (за исключением случаев использования животных в научном эксперименте или опыте, доклиническом исследовании лекарственных средств, биологическом тестировании, образовательном процессе, производстве биологических препаратов, иных случаев, предусмотренных законодательством), а также нарушение условий содержания животных в соответствии с зоотехническими, зоогигиеническими и ветеринарно-санитарными правилами, приводящее к истощению организма животных.
2. Под истязанием животных в настоящей статье понимается умышленное причинение продолжительной боли или мучений путем систематического нанесения побоев, сечения, удушения, связывания конечностей и иными способами.
3. Под избавлением от животного в настоящей статье понимается прекращение содержания животных без передачи их новым владельцам либо сдачи в пункт временного содержания животных, приют для животных, а также если в случае пропажи зарегистрированных собак и кошек их владельцы в течение трех суток не подали заявление о пропаже этих животных в организацию, осуществляющую регистрацию собак и кошек.

Незаконные посев и (или) выращивание растений либо грибов, содержащих наркотические средства или психотропные вещества, без цели их сбыта или изготовления либо иного получения наркотических средств или психотропных веществ —
влекут наложение штрафа в размере до двадцати базовых величин.

Нарушение санитарно-эпидемиологических, гигиенических требований и процедур, установленных техническими регламентами Таможенного союза, Евразийского экономического союза, или общих санитарно-эпидемиологических требований, установленных Президентом Республики Беларусь, специфических санитарно-эпидемиологических требований, установленных Советом Министров Республики Беларусь, санитарных норм и правил, гигиенических нормативов, или требований ограничительных мероприятий, введенных в соответствии с законодательством в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения, либо представление недостоверных данных для процедуры государственной регистрации продукции —
влекут наложение штрафа в размере до тридцати базовых величин, на индивидуального предпринимателя — до двухсот базовых величин, а на юридическое лицо — до пятисот базовых величин.

1. Подкладывание на железнодорожные и трамвайные пути предметов, которые могут вызвать нарушение движения железнодорожного или городского электрического транспорта, —
влечет наложение штрафа в размере от двух до десяти базовых величин.

2. Повреждение железнодорожного или трамвайного путей, защитных лесонасаждений, снегозащитных ограждений или других путевых объектов, сооружений и устройств сигнализации и связи —
влечет наложение штрафа в размере от двадцати до пятидесяти базовых величин.

3. Нарушение правил проезда гужевого транспортного средства и прогона скота через железнодорожные пути, выпаса скота вблизи железнодорожных путей —
влечет наложение штрафа в размере от одной до десяти базовых величин.

4. Проход по железнодорожным путям или нахождение на железнодорожных путях в местах, не предназначенных для их пересечения, —
влекут наложение штрафа в размере до двух базовых величин.

Оскорбительное приставание к гражданам и другие умышленные действия, нарушающие общественный порядок, деятельность организаций или спокойствие граждан и выражающиеся в явном неуважении к обществу, —
влекут наложение штрафа в размере от двух до тридцати базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

1. Распитие алкогольных, слабоалкогольных напитков или пива на улице, стадионе, в сквере, парке, общественном транспорте или в других общественных местах, кроме мест, предназначенных для употребления алкогольных, слабоалкогольных напитков или пива, либо появление в общественном месте в состоянии алкогольного опьянения, оскорбляющем человеческое достоинство и общественную нравственность, —
влекут наложение штрафа в размере до восьми базовых величин.

2. Действия, предусмотренные частью 1 настоящей статьи, совершенные повторно в течение одного года после наложения административного взыскания за такие же нарушения, —
влекут наложение штрафа в размере от двух до пятнадцати базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

3. Появление в общественном месте в состоянии, вызванном потреблением без назначения врача-специалиста наркотических средств или психотропных веществ либо потреблением их аналогов, токсических или других одурманивающих веществ, оскорбляющем человеческое достоинство и общественную нравственность, а равно отказ от прохождения в установленном порядке проверки (освидетельствования) на предмет определения состояния, вызванного потреблением наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, токсических или других одурманивающих веществ, —
влекут наложение штрафа в размере от пяти до десяти базовых величин.

4. Нахождение на рабочем месте в рабочее время в состоянии, вызванном потреблением без назначения врача-специалиста наркотических средств или психотропных веществ либо потреблением их аналогов, токсических или других одурманивающих веществ, а равно отказ от прохождения в установленном порядке проверки (освидетельствования) на предмет определения состояния, вызванного потреблением наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, токсических или других одурманивающих веществ, —
влекут наложение штрафа в размере от восьми до двенадцати базовых величин.

5. Потребление без назначения врача-специалиста наркотических средств или психотропных веществ в общественном месте либо потребление их аналогов в общественном месте, а равно отказ от прохождения в установленном порядке проверки (освидетельствования) на предмет определения состояния, вызванного потреблением наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, токсических или других одурманивающих веществ, —
влекут наложение штрафа в размере от десяти до пятнадцати базовых величин.

Вовлечение несовершеннолетнего в антиобщественное поведение путем покупки для него алкогольных, слабоалкогольных напитков или пива, а также иное вовлечение лицом, достигшим возраста восемнадцати лет, заведомо несовершеннолетнего в употребление алкогольных, слабоалкогольных напитков или пива либо в немедицинское употребление сильнодействующих или других одурманивающих веществ, а равно вовлечение несовершеннолетнего в участие в собрании, митинге, уличном шествии, демонстрации, пикетировании, ином массовом мероприятии, проводимых с нарушением установленного порядка, — влекут наложение штрафа в размере от пяти до тридцати базовых величин.

Хранение с целью распространения или рекламирования либо распространение, рекламирование порнографических материалов, печатных изданий, изображений, кино-, видеофильмов или сцен порнографического содержания, иных предметов порнографического характера — влекут наложение штрафа в размере от двух до тридцати базовых величин.

Изготовление либо хранение с целью распространения или рекламирования либо распространение или рекламирование, а равно публичная демонстрация кино- и видеофильмов или иных произведений, пропагандирующих культ насилия и жестокости, — 

влекут наложение штрафа в размере от десяти до тридцати базовых величин с конфискацией указанных произведений, на индивидуального предпринимателя — от десяти до ста базовых величин с конфискацией указанных произведений, а на юридическое лицо — до двухсот базовых величин с конфискацией указанных произведений.

Курение (потребление) табачных изделий, использование электронных систем курения, систем для потребления табака в местах, где они в соответствии с законодательными актами запрещены, —
влекут наложение штрафа в размере до четырех базовых величин.

Неповиновение законному распоряжению или требованию должностного лица государственного органа (организации) при исполнении им служебных полномочий лицом, не подчиненным ему по службе, —
влечет наложение штрафа в размере от двух до ста базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

1. Оскорбление должностного лица государственного органа (организации) при исполнении им служебных полномочий лицом, не подчиненным ему по службе, —
влечет наложение штрафа в размере от двадцати до тридцати базовых величин.

2. То же деяние, совершенное в публичном выступлении, либо в печатном или публично демонстрирующемся произведении, либо в средствах массовой информации, либо в информации, распространенной в глобальной компьютерной сети Интернет, иной сети электросвязи общего пользования или выделенной сети электросвязи, ––
влечет наложение штрафа в размере от десяти до двухсот базовых величин, или общественные работы, или административный арест, а на юридическое лицо — наложение штрафа в размере от тридцати до двухсот базовых величин.

1. Нарушение установленного порядка проведения собрания, митинга, уличного шествия, демонстрации, пикетирования, иного массового мероприятия, совершенное участником таких мероприятий, а равно публичные призывы к организации или проведению собрания, митинга, уличного шествия, демонстрации, пикетирования, иного массового мероприятия с нарушением установленного порядка их организации или проведения, совершенные участником таких мероприятий либо иным лицом, —
влекут наложение штрафа в размере до ста базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

2. Нарушение установленного порядка организации или проведения собрания, митинга, уличного шествия, демонстрации, пикетирования, иного массового мероприятия, а равно публичные призывы к организации или проведению собрания, митинга, уличного шествия, демонстрации, пикетирования, иного массового мероприятия с нарушением установленного порядка их организации или проведения, совершенные организатором таких мероприятий, —
влекут наложение штрафа в размере от двадцати до ста пятидесяти базовых величин, или общественные работы, или административный арест, а на юридическое лицо — от двадцати до двухсот базовых величин.

3. Деяния, предусмотренные частью 1 настоящей статьи, совершенные повторно в течение одного года после наложения административного взыскания за такие же нарушения, —
влекут наложение штрафа в размере от двадцати до двухсот базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

4. Деяния, предусмотренные частью 2 настоящей статьи, совершенные повторно в течение одного года после наложения административного взыскания за такие же нарушения, —
влекут наложение штрафа в размере от двадцати до двухсот базовых величин, или общественные работы, или административный арест, а на юридическое лицо — от двадцати до двухсот базовых величин. 

5. Деяния, предусмотренные частью 1 настоящей статьи, совершенные за вознаграждение, —
влекут наложение штрафа в размере от тридцати до двухсот базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

6. Деяния, предусмотренные частью 2 настоящей статьи, сопровождающиеся выплатой вознаграждения за участие в собрании, митинге, уличном шествии, демонстрации, пикетировании, —
влекут наложение штрафа в размере от сорока до двухсот базовых величин, или общественные работы, или административный арест, а на юридическое лицо — от двухсот пятидесяти до пятисот базовых величин.

Уклонение без уважительных причин от явки в орган, ведущий административный или уголовный процесс, либо в орган дознания или предварительного следствия, либо к судебному исполнителю —
влечет наложение штрафа в размере до тридцати базовых величин, или общественные работы, или административный арест.

Примечание.
Физическое лицо, участвующее в административном процессе, вызывается в суд, орган, ведущий административный процесс, повесткой, которая вручается данному лицу под расписку, а в случае его временного отсутствия — совершеннолетнему члену его семьи, нанимателю, с которым лицо состоит в трудовых отношениях, администрации учреждения образования, обучающимся которого лицо является.
Вызов лиц, участвующих в административном процессе, также может быть осуществлен посредством электронной или другой связи, в том числе с использованием глобальной компьютерной сети Интернет.
Вызов лиц, не достигших шестнадцатилетнего возраста, осуществляется через их родителей или иных законных представителей.

1. Деяния, содержащие признаки следующих административных правонарушений:

• умышленное причинение телесного повреждения и иные насильственные действия либо нарушение защитного предписания (статья 10.1);
• оскорбление (статья 10.2);
• отказ в предоставлении гражданину информации (статья 10.5);
• нарушение права на свободу объединений (статья 10.7);
• нарушение авторского права, смежных прав и права промышленной собственности (статья 10.15);
• нарушение требований заключения гражданско-правовых договоров (статья 10.18);
• причинение имущественного ущерба (статья 11.2);
• умышленные уничтожение либо повреждение чужого имущества (статья 11.3);
• присвоение найденного имущества (статья 11.4);
• обман потребителей (статья 13.10);
• недобросовестная конкуренция (статья 13.33);
• нарушение правил дорожного движения лицом, управляющим транспортным средством, повлекшее причинение потерпевшему легкого телесного повреждения (часть 1 статьи 18.16);
• нарушение правил дорожного движения пешеходом и иными участниками дорожного движения (часть 4 статьи 18.20) в случае причинения пешеходом, лицом, управляющим велосипедом, гужевым транспортным средством, или лицом, участвующим в дорожном движении и не управляющим транспортным средством, потерпевшему легкого телесного повреждения;
• несанкционированный доступ к компьютерной информации (статья 23.4);
• разглашение коммерческой или иной охраняемой законом тайны (статья 23.6), —

влекут административную ответственность только при наличии выраженного в установленном ПИКоАП порядке требования потерпевшего или его законного представителя привлечь лицо, совершившее административное правонарушение, к административной ответственности.

2. Независимо от требования потерпевшего или его законного представителя при совершении деяний, содержащих признаки правонарушений, предусмотренных частью 1 настоящей статьи, административный процесс может быть начат прокурором либо по его письменному поручению органом, ведущим административный процесс, если:

1) этим деянием причинен значительный вред интересам государства или общества;
2) деяние совершено в отношении лица, находящегося в материальной, служебной или иной зависимости от лица, его совершившего, либо по иным причинам не способного самостоятельно обратиться за защитой своих прав, свобод и законных интересов.

Лицо, совершившее административное правонарушение, в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет считается не подвергавшимся административному взысканию:

• со дня исполнения постановления о наложении административного взыскания за совершение административного проступка;
• по истечении двух месяцев со дня исполнения постановления о наложении административного взыскания за совершение значительного административного правонарушения;
• по истечении шести месяцев со дня исполнения постановления о наложении административного взыскания за совершение грубого административного правонарушения;
• по истечении сроков давности исполнения постановления о наложении административного взыскания в случаях, предусмотренных частью 1 и частью 2 (при назначении административного взыскания в виде депортации) статьи 14.5 ПИКоАП;
• со дня прекращения исполнения постановления о наложении административного взыскания по основаниям, предусмотренным статьей 14.3 ПИКоАП;
• со дня освобождения от исполнения административного взыскания в случае, предусмотренном статьей 8.7 настоящего Кодекса.

---

Уголовное преступление - виновно совершенное общественно опасное деяние, запрещенное УК Республики Беларусь под угрозой наказания.

По общему правилу уголовная ответственность наступает с 16 лет. Лица, совершившие запрещенные Уголовным кодексом деяния в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет, подлежат уголовной ответственности за такие преступления как:

1) убийство;

2) причинение смерти по неосторожности;

3) умышленное причинение тяжкого телесного повреждения;

4) умышленное причинение менее тяжкого телесного повреждения;

5) изнасилование;

6) кражу;

7) грабеж;

8) разбой;

9) вымогательство;

10) угон транспортного средства или маломерного водного судна;

11) хулиганство;

12) заведомо ложное сообщение об опасности.

Сям'я-заснаваная на шлюбе або крэўнае сваяцтва малая група, члены якой звязаны агульнасцю побыту, узаемнай дапамогай, маральнай і прававой адказнасцю.
У тэорыі сямейнага права сям'я вызначаецца як аб'яднанне асоб, звязаных паміж сабой маральнай і матэрыяльнай агульнасцю і падтрымкай, вядзеннем агульнай гаспадаркі, правамі і абавязкамі, вынікаючымі з шлюбу, блізкага сваяцтва, ўсынаўлення.
Для дзіцяці сям'я-гэта асяроддзе, у якім складваюцца ўмовы яго фізічнага, псіхічнага, эмацыйнага і інтэлектуальнага развіцця.
Для дарослага чалавека сям'я з'яўляецца крыніцай задавальнення шэрагу яго патрэбаў і малым калектывам, прад'яўляюць да яго разнастайныя і досыць складаныя патрабаванні.
Сям'я... На чым жа павінна будавацца сям'я? Можа быць, на даверы і любові? А можа, на ўзаемапавазе і ўзаемаразуменні? Вядома ж, усё гэта складнікі моцнага падмурка для сям'і, словам сямейныя каштоўнасці. Гэта значыць Сямейныя Каштоўнасці-гэта тое, што нельга купіць ні за якія грошы, атрымаць па спадчыне або скрасці. Сямейныя каштоўнасці можна здабыць і пранесці іх праз усё жыццё ўсім разам. Пагаворым пра тое, якім чынам можна прыўнесці сямейныя каштоўнасці, такія, напрыклад, як сямейныя традыцыі.
Чаму трэба паказваць каштоўнасці, распавядаць пра іх?
Сямейныя традыцыі дазваляюць малому адчуваць стабільнасць жыццёвага ўкладу:" пры любым надвор'і"; у вашай сям'і адбудзецца тое, што заведзена; даюць яму пачуццё ўпэўненасці ў навакольным свеце і абароненасці; настройваюць драбок на аптымізм і пазітыўнае ўспрыманне жыцця, калі кожны дзень - свята"; ствараюць непаўторныя дзіцячыя ўспаміны, пра якія малы будзе калі-небудзь распавядаць сваім дзецям; дазваляюць адчуць гонар за сябе і сваю сям'ю.
Маленькі дзіця ўспрымае свет вачыма дарослых-яго бацькоў. Тата і мама фармуюць дзіцячую карціну свету з самай першай сустрэчы са сваім малым. Спачатку яны выбудоўваюць для яго свет дакрананняў, гукаў і глядзельных вобразаў, затым - вучаць першым словам, затым - перадаюць сваё да ўсяго гэтага стаўленне.
Тое, як дзіця пасля паставіцца да сябе, навакольным і жыцця ў цэлым - цалкам і цалкам залежыць ад бацькоў. Жыццё можа ўяўляцца яму бясконцым святам або займальным падарожжам, а можа бачыцца, як палохалая вылазка па дзікіх месцах або - як сумны, няўдзячны і цяжкая праца, які чакае кожнага адразу за школьнымі варотамі.
Калі большасць звыклых сямейных рытуалаў нясуць не абмежаванні, а толькі радасць і задавальненне, гэта умацоўвае ў дзецях пачуццё цэласнасці сям'і, адчуванне непаўторнасці ўласнага дома і ўпэўненасць у будучыні. Той зарад унутранага цяпла і аптымізму, які нясе ў сабе кожны з нас, набываецца ў дзяцінстве, і чым ён больш, тым лепш. Вядома, характар дзіцяці фармуецца не ў адзін дзень, але можна сказаць з упэўненасцю: чым больш дзяцінства было падобна на свята, і чым больш у ім радасці, тым шчаслівей чалавечак будзе ў далейшым.
Выдатна працуе уласны прыклад: калі вы не прывязаныя да традыцыі або нават рэзка супраць, дзіця адчуе гэта і будзе дэзарыентаваны (навошта яму прытрымлівацца традыцыі, калі ёй не вынікаеце вы). Часцей за ўсё сямейная каштоўнасць – гэта не бабулін альбом або дзядулевы медалі, а нематэрыяльныя субстанцыі: гісторыя, якая здарылася сто гадоў таму, паданне, якое складана зразумець без старонняй дапамогі, рэцэпт штруделя, які перадаецца з вуснаў у вусны ўжо сотні гадоў. Калі вы не распавядзеце пра гэта драбку, не растлумачце, ёсць верагоднасць, што ён проста не зразумее гэтага, а значыць, яму будзе складана далучыцца. Сямейныя каштоўнасці грунтуюцца не толькі на грамадскіх, гістарычных, рэлігійных нормах – кожная сям'я ўносіць нешта сваё. Калі аб рэлігійнай або гістарычнай складнікам дапытлівы розум можа спачыць у кнізе або сеткі, то з унікальным «кампанентам» павінны дапамагчы разабрацца дарослыя.
Як жа гэта зрабіць?
Універсальны рэцэпт-гэта моцны асабісты прыклад, шчырыя гутаркі і даверныя адносіны. Але таксама ёсць некалькі "фішак", якія, бясспрэчна, дапамогуць:
Пачніце з малога-чытанне на ноч. Нават калі ваш дзіця яшчэ занадта маленькі, каб разумець тое, што вы яму кажаце, толькі гук вашага голасу будзе для маляняці незвычайна карысны. Кожная кніга павінна вучыць дзіця, выхоўваць яго.
Калі трэба, вы можаце самастойна складаць вячэрнія казкі. Па-першае, гэта не зойме ў вас шмат часу (20-30 хвілін у дзень), так як казка не павінна быць доўгай, каб дзіця не стаміўся. Па-другое, вы зможаце самі вучыць яго таму, што вы лічыце добрым.
Будзьце адкрыты-расказвайце малому пра сваё жыццё і жыццё папярэдніх пакаленняў. Раскажыце пра гісторыю ўзнікнення каштоўнасцяў (напрыклад, суботніх вячэр ўсёй сям'ёй або абавязковага пацалунку перад сном), распавядзіце, як яны паўплывалі на Вашу жыццё, як дапамаглі ў вырашэнні няпростай жыццёвай задачы. Гэта дасць магчымасць не толькі навучыць дзіця, але і ўмацаваць уласны аўтарытэт.
Не наседайте. Часам дзеці бунтуюць супраць агульнапрынятых каштоўнасцяў, каб вылучыцца, падкрэсліць сваю аўтэнтычнасць, іншасць. У такія моманты не трэба дзейнічаць нахрапам: дзіця зразумее, што культура, якую нясуць бацькі, не падыходзіць яму, і стане аддаляцца. У падобных сітуацыях дзіця павінна ведаць, што сям'я падтрымае яго, зразумее і дапаможа ў любой сітуацыі. А праз усведамленне гэтага ён прыйдзе да падтрымкі каштоўнасцяў, ўсведамлення датычнасці.
Прыдумляйце новыя каштоўнасці разам з дзіцем. Хто ж не хоча стаць» аўтарам " традыцыі, якой, магчыма, будуць прытрымлівацца яго дзеці, унукі і праўнукі? Возьмем, да прыкладу, традыцыі. Іх можна стварыць самастойна» з нуля", грунтуючыся на нейкім удалым рашэнні. Дапусцім, вам падабаецца ідэя заўсёды разам з малым выходзіць па раніцах з хаты-чаму б не зрабіць яе пастаяннай? Або ладзяць пікнікі па суботах. Ці вечарам у нядзелю збіраюцца вялікай сям'ёй, каб пагуляць у настольныя гульні. Або 9 Мая дораць кветкі ветэранам. Магчыма, нешта з гэтага стане і вашай традыцыяй. Дарэчы, у працэсе пошукаў памятаеце, што сямейная традыцыя павінна дастаўляць радасць усім.
Вячэрайце разам. Сумесныя вячэры незалежна ад надвор'я за акном, настрою і планаў на заўтра – выдатная сямейная каштоўнасць. Гэта збліжае. Напрыклад, за гарбатай можна абмеркаваць Адпачынак на выходных, спакойна і мірна вырашыць канфліктную сітуацыю, падзяліцца набалелым, дапамагчы разабрацца са складанай сітуацыяй або абмеркаваць падарунак на юбілей бабулі.
Вялікі прастор для стварэння сямейных традыцый ўтойваюць у сабе кухня і кулінарныя таленты каго-небудзь з членаў сям'і. Выдатна, калі па выхадных усе збіраюцца на сямейны абед ці вячэру. Галоўнае, каб гэта не было маркотным паглынаннем далікатэсаў, а запомнілася звонам куфляў, апетытным пахам смачных страў і ўсмешкамі дамачадцаў. Будзе яшчэ цікавей, калі ты дасі маляню магчымасць асвоіць сваё "кароннае страва", якое і зойме ганаровае месца на стале. Або прапануеш яму кожную нядзелю разам вучыцца чаму-небудзь новенькаму. Кухонныя эксперыменты добрыя для драбкі тым, што вынік заўсёды наглядны, адчувальны, і... вельмі смачна пахне! Можаце арганізаваць і святы "нацыянальнай" кухні-адной або самых розных! Так маляня зможа і даведацца шмат новага пра навакольны свет, і асвоіць экзатычныя мудрасьці паводзін за сталом, - напрыклад, як трымаць палачкі або... піць з сподкі. Вось яшчэ некалькі ідэй для трывалых кулінарных традыцый: разнастайныя нарыхтоўкі" на зіму", унікальны спосаб падрыхтоўкі гарбаты ці кава або традыцыйны выезд на пікнік ўпершыню выходныя лета. Можа быць, вы здзівіцеся, але самая лепшая традыцыя, звязаная з днём нараджэння дзіцяці, гэта... сапраўды адзначаць гэты дзень як самае лепшае свята! Многія Дарослыя з сумам успамінаюць, што ў іх сям'і "было не прынята адзначаць дні нараджэння". Хай Ваш малы ніколі не вымавіць гэтую сумную фразу!
Вітайцеся і развітвайцеся з радасцю, шчыра. Гэта фарміруе пазітыўнае светаўспрыманне: дзіця, якому пажадалі добрага настрою і абнялі, адправіцца ў сад або школу ў выдатным настроі, будзе ўпэўнены ў сваіх сілах – яшчэ б, бо за спіной такая падтрымка. Клапатлівае пажаданне спакойнай ночы улагоджвае, пазбаўляе ад трывог і турботы. Замест звыклых "прывітанне-пакуль" дружная сямейка можа дамовіцца вітаць адзін аднаго асаблівым " кодавым "словам, зразумелым толькі"сваім"! Напрыклад: "выдатна, волат!"ці" Прывітанне, прынцэса!"Пацешна, калі, вітаючыся, хтосьці прамаўляе першую палову слова, а яго суразмоўца - другую. Можна прыдумаць і спецыяльныя формы развітання-накшталт пацешных пажаданняў або саветаў адзін аднаму на ўвесь дзень.
Складзіце разам сямейнае дрэва. "Карані" многіх сем'яў сыходзяць углыб стагоддзяў-выдатна, калі дзеці ведаюць не толькі пра сваіх бабуль і дзядуляў, але і пра «пра-пра-пра» таксама. У некаторых сем'ях робяць днерожденческое дрэва: пад фота кожнага члена сям'і паказваюць дату нараджэння. Так дзеці будуць у курсе і змогуць віншаваць сясцёр, братоў, цётак і дзядзьку самастойна. Бо гэта важна і для віншавалі, і для віншавалі.
Пакідайце мілыя пасланні, калі не можаце быць побач. Напрыклад, калі мама ў камандзіроўцы, можна адпраўляць дзіцяці падтрымліваюць смс або стэлефаноўвацца па вечарах. А можна стварыць скрынку эмоцый: калі дзіця стане сумаваць, ён адкрые скрынку і знойдзе там душэўны прэзент і невялікае ліст ад мамы. Так малы будзе ведаць, што яго сям'я побач, нават калі паміж вамі дзясяткі кіламетраў.
Выдатны варыянт-штогадовая паездка ўсёй сям'ёй да мора або за горад на пікнік. Падчас такіх паездак сям'я яшчэ больш збліжаецца, уладжваючы ўнутраныя канфлікты.
Нядзельныя Сумесныя прагляды фільмаў не ў кінатэатры, а менавіта дома. Памятаеце, як раней, калі не было кампутараў і планшэтаў ўся сям'я збіралася ля тэлевізара і глядзела фільм, абмяркоўваючы герояў, дзелячыся ўражаннямі ад убачанага. Гэта вельмі аб'ядноўвае.
Чаму гэта важна?

Па-першае, ўсведамленне прыналежнасці да групы, веданне аб сваіх асаблівасцях дапамагае дзіцяці фармаваць эмацыйны інтэлект, развіваць эмпатыя, якія стануць надзейным запамогай у будучыні, калі маляня стане дарослым і адправіцца ў новае жыццё.
Па-другое, кожны бацька жадае свайму дзіцяці не толькі шчасця і паспяховай кар'еры, але і моцнай сям'і. А каб малы ведаў, як правільна яе пабудаваць, яму патрэбен прыклад. Выдатна, калі гэты прыклад-Ваш.

Выхаванне дзіцяці, клопат пра яго здароўе і дабрабыце – гэта працаёмкі працэс, які патрабуе ад бацькоў шмат сіл і цярпення. Як паказвае практыка, нават у шчасных сем'ях, дзе бацькі адчуваюць шчырую любоў і прыхільнасць да сваіх дзяцей, у выхаваўчым працэсе могуць выкарыстоўвацца такія формы ўздзеяння на дзіця, як цялесныя пакаранні, запалохванне, пазбаўленне дзіцяці зносін або прагулкі.
Пры гэтым, большасць бацькоў добра разумее, што такая тактыка выхавання – гэта парушэнне правоў іх дзяцей, а таксама прычына магчымых адхіленняў у псіхічным і фізічным развіцці дзіцяці. Становішча дзіцяці ў сем'ях з больш нізкім узроўнем культуры, у сем'ях, дзе дзіця становіцца клопатам, а не радасцю жыцця, значна горш. Названыя вышэй спосабы выхавання, якія для першай групы сем'яў з'яўляюцца хутчэй выключэннем, тут становяцца нормай. Сітуацыя яшчэ больш абвастраецца, калі адзін або абодва бацькі пакутуюць залежнасцю ад алкагалізму або наркаманіі, або калі сям'я адчувае пастаянныя фінансавыя цяжкасці. Таму праблема гвалту і жорсткага абыходжання з дзецьмі ў сям'і сёння-гэта тое пытанне, якое трэба не проста абмяркоўваць, але і прымаць меры па яго рашэнні.
Жорсткае абыходжанне з дзецьмі ў сям'і (гэта значыць непаўналетнімі грамадзянамі ад нараджэння да 18 гадоў) уключае ў сябе любую форму дрэннага абыходжання, дапушчальнага бацькамі (іншымі членамі сям'і дзіцяці), апекунамі, прыёмнымі бацькамі.
Адрозніваюць чатыры асноўныя формы жорсткага абыходжання з дзецьмі: фізічнае, сэксуальнае, псіхічнае гвалт, грэбаванне асноўнымі патрэбамі дзіцяці.
Фізічны гвалт-гэта наўмыснае нанясенне фізічных пашкоджанняў дзіцяці.
Сэксуальны гвалт-гэта ўцягванне дзіцяці з яго згоды або без такога ў сэксуальныя дзеянні з дарослымі з мэтай атрымання апошнімі задавальнення або выгады. Згоду дзіцяці на сэксуальны кантакт не дае падстаў лічыць яго негвалтоўным, паколькі дзіця не валодае свабодай волі і не можа прадбачыць усе негатыўныя для сябе наступствы.
Псіхічнае (эмацыйны) гвалт-гэта перыядычнае, доўгі або пастаяннае псіхічнае ўздзеянне на дзіця, тармозіць развіццё асобы і якое прыводзіць да фарміравання паталагічных рыс характару.
Да псіхічнай форме гвалту адносяцца:

• адкрытае непрыманне і пастаянная крытыка дзіцяці;
• пагрозы ў адрас дзіцяці ў адкрытай форме;
• заўвагі, выказаныя ў абразлівай форме, якія прыніжаюць годнасць дзіцяці;
• наўмыснае абмежаванне зносін дзіцяці з аднагодкамі або іншымі значнымі дарослымі;
• хлусня і невыканання дарослымі сваіх абяцанняў;
• аднаразовае грубае псіхічнае ўздзеянне, якое выклікае ў дзіцяці псіхічную траўму.

Грэбаванне патрэбамі дзіцяці-гэта адсутнасць элементарнай клопату пра дзіця, у выніку чаго парушаецца яго эмацыйны стан і з'яўляецца пагроза яго здароўю або развіццю. Да грэбаванню элементарнымі патрэбамі ставяцца:

• адсутнасць адэкватных ўзросту і патрэбам дзіцяці харчавання, адзення, жылля, адукацыі, медыцынскай дапамогі;
• адсутнасць належнай увагі і клопату, у выніку чаго дзіця можа стаць ахвярай няшчаснага выпадку.

Фактары рызыкі, якія спрыяюць гвалту і жорсткаму абыходжанню з дзецьмі.

• няпоўныя і шматдзетныя сем'і, сем'і з прыёмнымі дзецьмі, з наяўнасцю айчымаў або мачых;
• наяўнасць у сям'і хворага алкагалізмам або наркаманіяй, які вярнуўся з месцаў пазбаўлення волі;
• беспрацоўе, пастаянныя фінансавыя цяжкасці;
• пастаянныя Шлюбныя канфлікты;
• статус бежанцаў, вымушаных перасяленцаў;
• нізкі ўзровень культуры, адукацыі;
• негатыўныя сямейныя традыцыі;
• непажаданы дзіця;
• разумовыя або фізічныя недахопы дзіцяці;
• "цяжкі" дзіця.

Дзеці, якія выхоўваюцца ў сем'ях, дзе суседнічаюць некалькі такіх фактараў, напрыклад алкагалізм аднаго або двух бацькоў, рэгулярныя скандалы, фінансавыя цяжкасці, яшчэ больш схільныя небяспецы, стаць ахвярамі жорсткага абыходжання з боку бацькоў або іншых блізкіх сваякоў, а таксама апекуноў або прыёмных бацькоў.
Жорсткае абыходжанне з дзецьмі разглядаецца дзеючым заканадаўствам Рэспублікі Беларусь як адна з формаў злоўжывання бацькоўскімі правамі. У сувязі з гэтым дзеянні бацькоў або асоб іх замяняюць, якія пагражаюць фізічнаму або псіхічнаму здароўю дзіцяці або яго жыцця, цягнуць за сабой ўмяшанне ў жыццядзейнасць сям'і звонку.
Выяўленнем сям'ёй, дзе дзеці могуць быць падвергнуты гвалту і жорсткаму абыходжанню, займаюцца ў межах сваёй кампетэнцыі ўстановы аховы здароўя, установы адукацыі, органы апекі і папячыцельства, органы ўнутраных спраў, жыллёва-камунальныя гаспадаркі і іншыя дзяржаўныя органы і арганізацыі. Звесткі аб фактах жорсткага абыходжання з дзіцем у сям'і могуць быць таксама прадастаўлены ў вышэйназваныя ўстановы сваякамі дзіцяці, яго суседзямі і іншымі асобамі, якія валодаюць дакладнымі звесткамі аб сітуацыі, якая з канкрэтнай сям'і складанай сітуацыі.
Сігналамі для выяўлення сямейнага недабрабыту могуць стаць:

• стан здароўя і знешні выгляд дзіцяці (небяспечнае для жыцця дзіцяці захворванне, лячэннем якога не займаюцца бацькі; наяўнасць траўмаў, сінякоў; нягег выгляд дзіцяці і інш.);
• асаблівасці паводзін дзіцяці ва ўстановах адукацыі (агрэсіўнасць у дачыненні да аднагодкаў і дарослых; замкнёнасць; празмерная ўзбудлівасць і інш.);
• нізкі ўзровень педагагічнага патэнцыялу сям'і (адсутнасць цікавасці да спраў дзіцяці ў навучальнай установе; ухіленне ад бацькоўскіх абавязкаў, адсутнасць клопату; ўжыванне алкаголю або іншых наркатычных сродкаў);
• стаўленне сям'і да ўстановы адукацыі, якую наведвае іх дзіця (ухіленне ад кантакту з работнікамі і адміністрацыяй Установы адукацыі; няяўка на бацькоўскія сходы і інш.);
• запазычанасць па плаце за тэхнічнае абслугоўванне, карыстанне жылым памяшканнем, камунальныя паслугі;
• заявы ў органы ўнутраных спраў аб сыходах непаўналетніх з дому, іх вышуку і інш.

Пазбаўленне бацькоўскіх правоў - гэта вельмі жорсткая мера, у выніку якой пакутуюць і бацькі, і іх дзеці. Часцяком, следствам гэтага становіцца поўная страта дзіцяча-бацькоўскіх узаемаадносін. Таму, звяртаючыся да людзей, ужо якія стварылі свае сем'і, ці яшчэ толькі якія стаяць на парозе сямейнага жыцця, хочацца спытаць: "Ці часта вы задумваецеся пра тое, наколькі камфортна ваша дзіця адчувае сябе ў вашай сям'і ці якое месца зойме дзіця ў вашай будучай сям'і?»

Паважаныя бацькі! Задумваліся вы хоць бы часам, чаму караеце дзіцяці? А якія прычыны дрэннага паводзінаў вашага сына ці дачкі?
Матывы праблемнага паводзін дзяцей:
Барацьба за ўвагу - калі дзіця не атрымлівае патрэбнай колькасці увагі, якое яму так неабходна для нармальнага развіцця і эмацыйнага дабрабыту, то ён знаходзіць яго праз такі спосаб, як непаслушэнства. Лепш увага з заўвагамі, чым ніякага.
Барацьба за самасцвярджэнне-паводзіны накіравана супраць празмернай улады або апекі (зносіны ў форме указанняў, заўваг, боязі) выяўляецца ва ўпартасці, свавольства, дзеянні насуперак.
Жаданне адпомсціць - у выпадку несправядлівага стаўлення: вы мне зрабілі дрэнна, хай і вам будзе дрэнна.
Страта веры ва ўласны поспех-з-за сфарміраванай нізкай самаацэнкі, дзіця прыходзіць да высновы: "няма чаго старацца, усё роўна нічога не атрымаецца", і знешнімі паводзінамі паказвае: мне ўсё роўна, хай я буду дрэнны.
Пры выкарыстанні бацькамі суровых пакаранняў, узрастае схільнасць дзяцей да агрэсіўным паводзінам!!!
Варта ўлічваць наступныя недахопы пакаранняў:
Пакаранне часта можа лічыцца несправядлівым, асабліва калі дзіця бачыць, што падобныя дзеянні сходзяць з рук іншым асобам, чыімі рукамі ажыццяўляецца пакаранне, часцяком становяцца мадэлямі агрэсіўных паводзін.
Пакаранне можа гуляць ролю падмацавання адмоўнага паводзін дзіцяці.(Напрыклад, калі на дзіця павышаюць голас дома - гэта можа яму спадабацца, так як ён сваімі паводзінамі прыцягвае ўвагу бацькоў або іншых сваякоў, г.зн. вылучае яго).
Пакаранне можа наогул разбураць паводзіны, так як яно выклікае паніку або крыўду дзіцяці. У яго можа ўзнікнуць адчуванне пастаяннай трывогі.

Галоўная асаблівасць новых кодэксаў-замацаванне прыярытэту прафілактычных мер уздзеяння перад пакараннем. У гэтых мэтах у агульнай частцы КаАП ўсталёўваюцца прынцыпова новыя правілы накладання адміністрацыйных спагнанняў і вызвалення ад адказнасці. Пры гэтым структура нормаў Агульнай часткі КаАП у цэлым істотна мадэрнізаваная для спрашчэння ўспрымання ўдзельнікамі адміністрацыйнага працэсу. Асаблівая частка КаАП перапрацаваная з мэтай выключэння фармальных, састарэлых і ня запатрабаваных правапрымяняльнікам складаў адміністрацыйных правапарушэнняў, а таксама складаў, па сваёй прававой прыродзе адносяцца да сфер грамадзянска-прававой або дысцыплінарнай адказнасці. У сваю чаргу, адміністрацыйны працэс (ПВКоАП) змяняецца не гэтак істотна.
Адна з найбольш істотных навацый КаАП – інстытут прафілактычных мер уздзеяння на правапарушальніка. У іх ліку вусная Заўвага, папярэджанне, меры выхаваўчага ўздзеяння ў дачыненні да непаўналетніх. Гэтыя меры будуць прымяняцца ў рамках інстытута вызвалення ад адміністрацыйнай адказнасці. Іх ключавая асаблівасць-адсутнасць прававых наступстваў прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці. Гэта значыць асоба, да якой ужытыя прафілактычныя меры ўздзеяння, не будзе лічыцца якія падвяргаліся адміністрацыйнаму спагнанню. У рамках інстытуалізацыя прафілактычнай складнікам адміністрацыйна заканадаўства істотна перапрацаваныя палажэнні аб адміністрацыйным правапарушэнні. Новы КаАП прадугледжвае катэгарызацыі правапарушэнняў у залежнасці ад ступені грамадскай шкоднасці і цяжару наступстваў. Усе адміністрацыйныя правапарушэнні падзеленыя на тры катэгорыі, а менавіта: адміністрацыйныя правіны; значныя адміністрацыйныя правапарушэнні; грубыя адміністрацыйныя правапарушэнні. Ад катэгорыі здзейсненага дзеяння будзе залежаць характар ужывальных мер уздзеяння. Пры здзяйсненні ўпершыню адміністрацыйнага правіны замест адміністрацыйнага спагнання (як правіла, штраф) асоба ў абавязковым парадку будзе вызваляцца ад адказнасці і толькі папярэджвацца. Папярэджанне можна будзе ўжыць і па катэгорыі значных адміністрацыйных правапарушэнняў, але ў гэтым выпадку магчыма і накладанне адміністрацыйнага спагнання. Рашэнне аб выбары меры ўздзеяння (прафілактычная мера або спагнанне) будзе прымацца з улікам канкрэтных абставінаў таго, што адбылося, якія наступілі шкодных наступстваў, асобы правапарушальніка. Заканадавец вылучыў 17 найбольш сур'ёзных і часта здзяйсняюцца адміністрацыйных правін, за якія адразу можа накладацца штраф. Да прыкладу, гэта парушэнне хуткаснага рэжыму, праезд на чырвонае святло, парушэнне правілаў праезду скрыжаванняў. У той жа час за грубыя правапарушэнні, звязаныя з хуліганствам, крадзяжамі, гвалтоўнымі дзеяннямі і да т.п., захоўваюцца жорсткія меры рэагавання аж да арышту.
Наступная важная навэла-змена падыходаў у частцы тэрмінаў, на працягу якіх асоба лічыцца падвергнутым адміністрацыйнаму спагнанню. Сёння асоба лічыцца не падпадаў пад адміністрацыйнае спагнанне па заканчэнні аднаго года пасля выканання адміністрацыйнага спагнання. Гэта значыць здзейсненае правапарушэнне замацоўваецца за ім на працяглы перыяд за любое адміністрацыйнае правапарушэнне. У новым КаАП закладзены дыферэнцыраваны падыход. Гадавы тэрмін захоўваецца толькі для асоб, якія ўчынілі грубае адміністрацыйнае правапарушэнне. Асоба, якая ўчыніла адміністрацыйную правіну, не будзе лічыцца, што падвяргаліся спагнанню з дня выканання накладзенага спагнання (да прыкладу, выплаты штрафу), а значнае адміністрацыйнае правапарушэнне – па заканчэнні шасці месяцаў.
Правядзенне адміністрацыйных спагнанняў
У гэтым кірунку КаАП зведаў вельмі істотныя змены. Па-першае, папярэджанне ўжо не будзе з'яўляцца адміністрацыйным спагнаннем. Як ужо гаварылася, яно перакладаецца ў разрад прафілактычных мер і пры вынясенні папярэджання асоба не будзе лічыцца прыцягнутым да адміністрацыйнай адказнасці. Пры гэтым важна падкрэсліць, што сёння папярэджанне прымяняецца толькі за чацвёртую частку ад агульнай колькасці прадугледжаных законам адміністрацыйных правапарушэнняў. Гэта тыя выпадкі, калі папярэджанне прама паказана ў санкцыі канкрэтнай нормы аб адказнасці. У новым КаАП замацавана агульнае правіла, згодна з якім папярэджанне можна будзе ўжываць практычна за ўсе адміністрацыйныя правіны і значныя адміністрацыйныя правапарушэнні. Гэта складае больш за 90 % у агульнай колькасці нормаў аб адказнасці. Такім чынам, кардынальна пашырана сфера прымянення прафілактычных мер у якасці альтэрнатывы адміністрацыйнаму спагнанню. У КаАП ўведзена новае правіла, якое дапускае накладанне штрафу ў памеры, меншым ніжняй мяжы, прадугледжанага санкцыяй нормы аб адказнасці. За асобныя грубыя правапарушэнні адказнасць становіцца больш жорсткай. За такое сур'ёзнае парушэнне, як кіраванне транспартным сродкам у нецвярозым выглядзе (звыш 0,8 праміле), штраф узрастае ўдвая і з трох да пяці гадоў павялічваецца тэрмін пазбаўлення правоў кіроўцы. Таксама ўзмоцнена адказнасць за шэраг парушэнняў, звязаных з правядзеннем масавых мерапрыемстваў, непадпарадкаваннем законным патрабаванням службовых асоб дзяржаўных органаў, публічнымі абразамі і незаконным распаўсюджваннем персанальных дадзеных.
Уведзена новае адміністрацыйнае спагнанне-грамадскія працы. Адсутнасць такога спагнання абмяжоўвае выбар правапрымяняльніка альбо выключна грашова-маёмаснымі спагнаннямі, альбо жорсткай, якая мяжуе па строгасці з крымінальным пакараннем, мерай у выглядзе арышту. Новы від адміністрацыйнага спагнання ўводзіцца ў санкцыі нормаў аб адказнасці толькі за грубыя адміністрацыйныя правапарушэнні ў якасці альтэрнатывы адміністрацыйнаму арышту. Тым самым ствараецца прававая база для мінімізацыі прымянення арышту за кошт выкарыстання менш суровага, не звязанага з ізаляцыяй ад грамадства адміністрацыйнага спагнання. Грамадскія працы будуць накладацца судом і толькі са згоды асобы, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, і заключацца ў выкананні бясплатных работ на тэрмін ад 8 да 60 гадзін. Выгляд гэтых работ будзе вызначацца мясцовымі органамі ўлады.
У КаАП ўключана новая кіраўнік, прысвечаная адміністрацыйнай адказнасці непаўналетніх. У ёй усталяваны ў цэлым больш гуманны, у параўнанні з дарослымі, рэжым адміністрацыйнай адказнасці. У якасці навэл адміністрацыйна-дэліктнага закона адзначым: пашырэнне пераліку абставінаў, якія падлягаюць уліку пры прыцягненні да адказнасці; ўвядзенне інстытута мер выхаваўчага ўздзеяння ў якасці альтэрнатывы адміністрацыйнаму спагнанню; павышэнне ўзросту адказнасці за шэраг дзеянняў, адказнасць за якія раней адказнасць наступала з 14 гадоў; скарачэнне тэрміну, на працягу якога падлетак лічыцца падпадаў пад адміністрацыйнае спагнанне; абмежаванне памеру штрафных санкцый у параўнанні з дарослымі правапарушальнікамі. У якасці мер выхаваўчага ўздзеяння вызначаны: тлумачэнне заканадаўства, ускладанне абавязкі прынесці прабачэнне пацярпеламу, ускладанне абавязкі загладзіць прычыненую шкоду, абмежаванне вольнага часу. Гэтыя меры будуць прымяняцца ў залежнасці ад сітуацыі і асобы непаўналетняга. Пры гэтым прадугледжваецца магчымасць вызвалення непаўналетняга ад адміністрацыйнай адказнасці з прымяненнем папярэджання незалежна ад катэгорыі ўчыненага правапарушэння. І толькі калі ўсе гэтыя меры не дадуць эфекту-непаўнагадовы будзе падвергнуты спагнанню.
АДМІНІСТРАЦЫЙНАЯ АДКАЗНАСЦЬ НЕПАЎНАЛЕТНІХ
Артыкул 9,1.Адміністрацыйная адказнасць
Адміністрацыйная адказнасць непаўналетніх ва ўзросце ад шаснаццаці да васемнаццаці гадоў, якія ўчынілі адміністрацыйныя правапарушэнні, а таксама непаўналетніх ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў, якія ўчынілі адміністрацыйныя правапарушэнні, прадугледжаныя часткай 1 артыкула 4.2 гэтага Кодэкса, надыходзіць у адпаведнасці з гэтым Кодэксам з улікам асаблівасцяў, устаноўленых гэтым кіраўніком.
Артыкул 9.2. Асаблівасці накладання адміністрацыйнага спагнання на непаўналетняга.
Да асобы, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, ва ўзросце ад чатырнаццаці да васемнаццаці гадоў адміністрацыйныя спагнанні прымяняюцца на агульных падставах з улікам наступных асаблівасцяў:
1) у дачыненні да яго не могуць прымяняцца грамадскія працы, адміністрацыйны арышт;
2) памер штрафу, які накладаецца на яго, не можа перавышаць дзвюх базавых велічынь, а ў выпадку накладання на яго штрафу ў адпаведнасці з санкцыяй, прадугледжанай для індывідуальнага прадпрымальніка, – чатырох базавых велічынь (незалежна ад памеру штрафу, прадугледжанага ў санкцыі). У выпадку, калі санкцыя прадугледжвае адміністрацыйнае спагнанне толькі ў выглядзе штрафу, а ў непаўналетняга адсутнічаюць заробак, Стыпендыя ці іншы даход, да яго прымяняюцца меры выхаваўчага ўздзеяння;
3) пазбаўленне права займацца пэўнай дзейнасцю можа накладацца на тэрмін не больш за адзін год.
Пры накладанні адміністрацыйнага спагнання на асобу, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, ва ўзросце ад чатырнаццаці да васемнаццаці гадоў акрамя змякчальных і абцяжваючых адказнасць абставінаў, прадугледжаных артыкуламі 7.2 і 7.3 гэтага Кодэкса, улічваюцца:
1) Умовы яго жыцця і выхавання;
2) Узровень яго інтэлектуальнага, валявога і псіхічнага развіцця, іншыя асаблівасці асобы непаўналетняга;
3) уплыў на яго паводзіны бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, а таксама блізкіх сваякоў, членаў сям'і і іншых старэйшых па ўзросту асоб;
4) Характарыстыка па месцы яго вучобы і (або) працы (пры яе наяўнасці).
Асобе, якая ўчыніла адміністрацыйнае правапарушэнне, ва ўзросце ад чатырнаццаці да васемнаццаці гадоў тлумачыцца змест палажэнняў заканадаўства, у сувязі з парушэннем якіх на яго накладаецца адміністрацыйнае спагнанне.

1. ВЫЯЎЛЕННЕ НЕСПРЫЯЛЬНАЙ ДЛЯ ДЗЯЦЕЙ АБСТАНОЎКІ
Ключавая роля ў сістэме ранняга выяўлення сямейнага недабрабыту належыць выхавальніку дашкольнай адукацыі. Ён валодае асноўнай інфармацыяй пра сям'ю. Педагог штодня назірае за дзіцем у розных відах дзейнасці, мае зносіны з бацькамі, мае магчымасць ацаніць узаемаадносіны паміж членамі сям'і, аналізуе ступень удзелу бацькоў у жыццядзейнасці ўстановы адукацыі, вывучае асаблівасці сямейнага выхавання. Этыданныя дазваляюць спрагназаваць стратэгію ўзаемадзеяння з сям'ёй.
Пры выхаванні дзяцей ва ўстанове дашкольнай адукацыі вывучэнне асаблівасцяў сямейнага выхавання выхавальнікам ажыццяўляецца рэгулярна, Рэкамендуемая перыядычнасць наведвання непаўналетніх дома - 1 раз у год; часцей – пры ўзнікненні такой неабходнасці.
Наведванне сем'яў не павінна насіць фармальны характар. Сем'і выхаванцаў ясельных груп, сем'і ізноў прыбылых у групу выхаванцаў рэкамендуецца наведаць да 1 лістапада; сем'і, знаёмства з якімі ўжо адбылося раней – да 1 студзеня.
Ажыццяўляючы візіт у сям'ю, педагагічным работнікам неабходна памятаць аб захаванні суадносін паміж правам дзіцяці на дзяржаўную клопат і абарону і правам законных прадстаўнікоў на апеку і адказнасць за дзіця. Каб не ствараць напружання ва ўзаемаадносінах з законнымі прадстаўнікамі навучэнцаў, папярэдзіць узнікненне канфліктаў, выхавальніку рэкамендуецца ўзгадніць з імі дату і час наведвання.
Адзнака аб наведванні навучаюцца на хаце уносіцца выхавальнікам дашкольнай установы ў графе «наведванне выхаванцаў на хаце» звестак пра бацькоў і выхаванцаў.
Пры вывучэнні асаблівасцяў сямейнага выхавання непаўналетняга выхавальніку неабходна звярнуць увагу на санітарна-гігіенічны стан жылога памяшкання, забяспечанасць дзіцяці прадметамі першай неабходнасці (адзенне, абутак па сезоне, прадметы асабістай гігіены, прыналежнасці для адукацыйнага працэсу), наяўнасць месца для падрыхтоўкі ўрокаў, для сну і адпачынку; асаблівую ўвагу неабходна звярнуць на ўзаемаадносіны паміж членамі сям'і. Недапушчальна пры наведванні сем'яў непаўналетніх высвятленне інфармацыі аб памерах даходаў, наяўнасці грашовых укладаў і да т. п.
Вынікі вывучэння асаблівасцяў сямейнага выхавання выхаванцаў па меры завяршэння планавых наведванняў сем'яў разглядаюцца на пасяджэннях савета ўстановы адукацыі па прафілактыцы безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх з удзелам выхавальнікаў.
Аб выяўленні прыкмет сямейнага недабрабыту ў ходзе вывучэння асаблівасцей сямейнага выхавання выхавальнік неадкладна інфармуюць адміністрацыю ўстановы адукацыі, аб чым у дзень інфармавання або ў бліжэйшы працоўны дзень робіцца адпаведны запіс у Журнал уліку інфармацыі аб дзецях, якія апынуліся ў неспрыяльнай абстаноўцы, атрыманай ад педагагічных работнікаў, з упраўлення (аддзела) адукацыі, дзяржаўных органаў і іншых арганізацый, ад грамадзян. Ўлік паступае інфармацыі, своечасовае яе разгляд і інфармаванне аб выніках разгляду забяспечваюцца службовай асобай, прызначаным загадам кіраўніка ўстановы адукацыі.
Пры выяўленні паказчыкаў сямейнага недабрабыту, цяжкай жыццёвай сітуацыі адміністрацыя ўстановы адукацыі ініцыюе правядзенне сацыяльнага расследавання.
2. ВЫЯЎЛЕННЕ НЕСПРЫЯЛЬНАЙ ДЛЯ ДЗЯЦЕЙ АБСТАНОЎКІ Ў СЕМ'ЯХ,
ДЗЕ ПРЫСУТНІЧАЕ СЯМЕЙНЫ ГВАЛТ
Пад гвалтам у сям'і разумеюцца наўмысныя дзеянні фізічнага, псіхалагічнага, сэксуальнага характару члена сям'і ў адносінах да іншага члену сям'і, якія парушаюць яго правы, свабоды, законныя інтарэсы і прычыняюць яму фізічныя і (або) псіхічныя пакуты.
Пражыванне дзяцей у сям'і, дзе мае месца гвалт аднаго з членаў сям'і ў адносінах да іншага (некалькім членам сям'і), можа негатыўна адбіцца на іх развіцці і выхаванні.
Педагагічныя работнікі, якім стала вядома пра выпадкі або прыкметах гвалту ў дачыненні да непаўналетняга, дзейнічаюць у адпаведнасці з алгарытмам інфармавання педагагічнымі работнікамі бацькоў, апекуноў, папячыцеляў навучэнцаў і (або) супрацоўнікаў органаў унутраных спраў аб наяўнасці прыкмет гвалту ў дачыненні да непаўналетніх, а менавіта, неадкладна (у той жа працоўны дзень альбо не пазней наступнага працоўнага дня) інфармуюць (у вуснай форме) пра гэта свайго кіраўніка і спецыяліста сацыяльна-педагагічнай і псіхалагічнай службы ўстановы адукацыі.
3. ВЫЯЎЛЕННЕ ДЗЯЦЕЙ, ЯКІЯ ЗНАХОДЗЯЦЦА Ў САЦЫЯЛЬНА НЕБЯСПЕЧНЫМ СТАНОВІШЧЫ
Установа адукацыі (педагагічныя работнікі) выяўляе неспрыяльную для дзяцей абстаноўку пры ажыццяўленні сваёй дзейнасці ў адпаведнасці з ускладзенымі на іх задачамі і ў межах сваёй кампетэнцыі: на аснове аналізу ўдзелу бацькоў у адукацыйным працэсе, пры ажыццяўленні кантролю за ўмовамі ўтрымання, выхавання і адукацыі дзяцей у сем'ях, у якія вернутыя дзеці пасля змяшчэння на дзяржаўнае забеспячэнне, у тым ліку пасля аднаўлення бацькоў у бацькоўскіх правах, пры аналізе зваротаў грамадзян.
Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 15.01.2019 № 22 вызначаны наступныя крытэрыі і паказчыкі сацыяльна небяспечнага становішча:

Крытэрыі сацыяльна небяспечнага становішча

Паказчыкі сацыяльна небяспечнага становішча

1. Бацькамі не задавальняюцца асноўныя жыццёвыя патрэбы дзіцяці (дзяцей)

бацькі дапускаюць пакіданне дзіцяці (дзяцей) без ежы

бацькі дапускаюць сістэматычную адсутнасць ежы, прызначанай для харчавання дзіцяці (дзяцей) (для дзяцей ранняга ўзросту - ад 0 да 3 гадоў, дзяцей дашкольнага ўзросту-ад 3 да 6 гадоў, дзяцей школьнага ўзросту-ад 6 гадоў і старэй), якая адказвае адпаведным фізіялагічным патрэбам дзіцячага арганізма і не прычыняе шкоду здароўю дзіцяці адпаведнага ўзросту

бацькі дапускаюць пражыванне дзіцяці (дзяцей) у жылых памяшканнях, у якіх печы, цеплагенерыруючыя агрэгаты, газавае абсталяванне, электрычныя сеткі, электрапрыборы не адпавядаюць патрабаванням тэхнічных нарматыўных прававых актаў альбо эксплуатацыйнай дакументацыі на іх, непрацаздольныя, дэмантаваныя прылады аўтаматычнага (аўтаномнага) выяўлення і абвесткі аб пажары, надворныя пабудовы і прыдамавых тэрыторыя не адпавядаюць патрабаванням пажарнай бяспекі і маюцца ўмовы, якія ствараюць непасрэдную пагрозу ўзнікнення пажару

бацькі сістэматычна не выконваюць рэкамендацыі медыцынскіх работнікаў па дыягностыцы, лячэнню і (або) медыцынскай рэабілітацыі дзіцяці (дзяцей), што пагражае яго (іх) жыццю і (або) здароўю

бацькі перашкаджаюць атрыманню дзіцем абавязковай агульнай базавай адукацыі (у любой форме яго атрымання)

2. Бацькамі не забяспечваецца нагляд за паводзінамі дзіцяці і яго ладам жыцця, з прычыны чаго дзіця здзяйсняе дзеі, якія змяшчаюць прыкметы адміністрацыйнага правапарушэння альбо злачынства

у дачыненні да бацькоў дзіцяці (дзяцей) ва ўзросце да 14 гадоў неаднаразова на працягу года ўстаноўлены факты прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці па артыкуле 9.4 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях

у дачыненні да бацькоў дзіцяці (дзяцей) ва ўзросце старэйшыя за 14 гадоў у рамках адміністрацыйнага альбо крымінальнага працэсаў устаноўлены факты, якія пацвярджаюць што яны не кантралююць яго (іх) паводзіны і месцазнаходжанне, з прычыны чаго дзіця (дзеці) прыцягнуты да адміністрацыйнай альбо крымінальнай адказнасці

3. Бацькі вядуць амаральны лад жыцця, што аказвае шкоднае ўздзеянне на дзіця (дзяцей), злоўжываюць сваімі правамі і (або) жорстка абыходзяцца з ім (імі), у сувязі з чым мае месца небяспека для жыцця і (або) здароўя дзіцяці (дзяцей)

у дачыненні да бацькоў устаноўлены факты прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці за ўчыненне правапарушэнняў, прадугледжаных артыкуламі 9.1, 17.1, часткай 3 артыкула 17.3, артыкуламі 17.4, 17.5, 17.8 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях

у дачыненні да бацькоў устаноўлены факты спажывання наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх аналагаў, таксічных або іншых адурманьваючых рэчываў, ужывання імі алкагольных напояў, па выніках чаго да іх прымяняліся меры прафілактычнага ўздзеяння

устаноўлены факты жорсткага абыходжання бацькоў з дзіцем, фізічнага і (або) псіхалагічнага гвалту ў адносінах да яго

4. ФАРМІРАВАННЕ І РЭАЛІЗАЦЫЯ МЕРАПРЫЕМСТВАЎ ПА ЛІКВІДАЦЫІ ПРЫЧЫН І ЎМОЎ, ЯКІЯ ПРЫВЯЛІ ДА СТВАРЭННЕ НЕСПРЫЯЛЬНАЙ ДЛЯ ДЗЯЦЕЙ АБСТАНОЎКІ
Мерапрыемствы па ліквідацыі прычын і ўмоў, якія прывялі да Стварэнне неспрыяльнай для дзяцей абстаноўкі – гэта сумесная дзейнасць дзяржаўных органаў, дзяржаўных і іншых арганізацый з сям'ёй, накіраваная на ліквідацыю прычын і ўмоў, якія прывялі да Стварэнне неспрыяльнай для дзяцей абстаноўкі.
Мерапрыемствы павінны быць вызначаны так, каб было забяспечана ўзаемадзеянне з бацькамі пры іх рэалізацыі і павінны быць накіраваны на ліквідацыю прычын і ўмоў, якія прывялі да прызнання непаўналетняга якія знаходзяцца ў суправаджаецца. Перш за ўсё, гэта меры па забеспячэнні бяспекі дзяцей у сям'і, паэтапным змяненні сітуацыі ў сям'і, у тым ліку ў бацькоўска-дзіцячых адносінах. Да рэалізацыі мерапрыемстваў неабходна прыцягваць сваякоў, іншых блізкіх сям'і людзей, членаў працоўнага калектыву па месцы працы бацькоў, а таксама грамадскія арганізацыі, якія маюць магчымасць аказваць дапамогу сям'і. Па кожным мерапрыемстве ўсталёўваюцца адказныя выканаўцы і тэрміны.

Праблема абароны дзяцей ад жорсткага абыходжання і гвалту, у сілу іх найменшай абароненасці, не губляе актуальнасці. Выяўленне непаўналетніх, якія сталі ахвярай гвалту, разам з супрацоўнікамі тэрытарыяльных органаў унутраных спраў (далей – АУС), ажыццяўляецца педагагічнымі работнікамі ўстаноў адукацыі[1].

Гвалт-любая форма ўзаемаадносін, накіраваная на ўсталяванне або ўтрыманне кантролю над іншым чалавекам.
Вылучаюць некалькі асноўных формаў гвалту: фізічнае, сэксуальнае, псіхічнае.
Фізічны гвалт-наўмыснае нанясенне дзіцяці фізічных пашкоджанняў, якія могуць прывесці да смерці, або выклікаюць сур'ёзныя, якія патрабуюць медыцынскай дапамогі парушэнні фізічнага або псіхічнага здароўя, або вядуць да адставання ў развіцці; цялесныя пакаранні, якія наносяць шкоду фізічнаму або псіхічнаму здароўю дзіцяці[2].
Псіхічнае (эмацыянальны) гвалт-доўгі, пастаяннае або перыядычнае псіхалагічнае ўздзеянне, якое прыводзіць да фарміравання ў дзіцяці паталагічных рыс характару або парушае развіццё яго асобы[3].
Названыя дзеянні выяўляюцца ў однократномили хранічным уздзеянні на дзіця, варожым або безасабовыя дачыненні да яго. Наступствы іх прыводзяць да зніжэння самаацэнкі, страты веры ў сябе, фарміраванні паталагічных рыс характару, якія выклікаюць парушэнне сацыялізацыі.
Псіхічнае гвалт па сваёй сутнасці з'яўляецца найбольш латэнтным, так як сложнодоказуемо з прычыны адсутнасці знешніх слядоў.
Сэксуальны гвалт-уцягванне дзіцяці з яго згоды або без такога ў прамыя або непрамыя дзеянні сэксуальнага характару
з дарослым з мэтай атрымання апошнім сэксуальнага задавальнення або выгады. Сэксуальны гвалт ўключае як прамыя сэксуальныя кантакты, так і непрамыя: дэманстрацыя дзіцяці аголеных геніталій, дэманстрацыя парнаграфічных матэрыялаў, а таксама ўцягванне дзіцяці ў выраб падобных матэрыялаў, падглядвання за дзіцем падчас здзяйснення ім інтымных працэдур, «груминг», які ажыццяўляецца, як правіла, з дапамогай сеткі Інтэрнэт.
Азначанае гвалт таксама з'яўляецца высоколатентным з'явай, так як па розных прычынах (пачуццё боязі, сораму, віны і да т.п.) сутыкаюцца з сэксуальным гвалтам дзеці рэдка звяртаюцца па дапамогу.
Ранняе выяўленне выпадкаў гвалту ў дачыненні да непаўналетніх і аказанне дзецям комплекснай дапамогі мінімізуе шкоду іх здароўю і развіццю.
Мэтай інфармавання з'яўляецца павышэнне аператыўнасці ў атрыманні інфармацыі аб фактах жорсткага абыходжання з непаўналетнімі з мэтай своечасовага рэагавання і аказання неабходнай дапамогі рознымі суб'ектамі прафілактыкі правапарушэнняў у сферы іх кампетэнцыі.
Педагагічным работнікам-у ходзе адукацыйнага працэсу, вывучэння асаблівасцяў сямейнага выхавання навучэнцаў, пры правядзенні гутарак з навучэнцамі і іх законнымі прадстаўнікамі неабходна звяртаць увагу на:
1. Прыкметы фізічнага гвалту: множныя сінякі, драпіны і рубцы, апёкі, ранкі, рознага роду траўмы. Найбольш распаўсюджаным сведчаннем фізічнага гвалту з'яўляюцца сінякі. Аб невыпадковым характары любых пашкоджанняў на целе дзіцяці сведчыць:
іх размяшчэнне (на плячах, грудзях, ягадзіцах, унутранай паверхні сцёгнаў, на шчоках і г. д.);
абрысы пашкоджанняў на скуры нагадваюць тыя прадметы, якімі яны былі нанесеныя (Спражка рамяня, шнур, палка, сляды пальцаў). Могуць быць множныя сляды збіцця, пры гэтым разам са свежымі пашкоджаннямі могуць візуалізаваць старыя рубцы і шнары.
2. Формы псіхічнага гвалту: адкрытае непрыманне і крытыка дзіцяці, абразу і прыніжэньне яго годнасці, пагрозы, якія праяўляюцца ў славеснай форме без фізічнага гвалту, наўмысная фізічная або сацыяльная ізаляцыя, прад'яўленне дзіцяці празмерных патрабаванняў, якія не адпавядаюць яго ўзросту і магчымасцям; аднаразовае грубае псіхічнае ўздзеянне, якое выклікала ў дзіцяці псіхічную траўму.
3. Асаблівасці фізічнага стану і паводзін дзіцяці: сексуализированное паводзіны (напрыклад, цікавасць у дзіцяці да фільмаў эратычнага і парнаграфічнага характару, імітацыя палавога акту з дапамогай лялек, схільнасць да сэксуальных дзеянняў з іншымі дзецьмі), прыніжаная самаацэнка, агіда, сорам, віна, недавер, пачуццё ўласнай сапсаванасці, неўласцівыя раней дзіцяці непрыстойныя выразы, суіцыдальныя размовы і спробы і інш[4].
4. Асаблівасці ўзаемаадносін у сям'і, калі назіраюцца:
неаднаразовы зварот па медыцынскую дапамогу ў сувязі з пашкоджаннямі;
неадпаведнасць характару пашкоджання абставінам таго, што здарылася па расказах законных прадстаўнікоў або відавочцаў;
супярэчлівыя, блытаныя тлумачэнні законных прадстаўнікоў аб прычынах ўзнікнення траўмы ў дзіцяці;
абвінавачванне ў тым, што здарылася самога непаўналетняга;
адсутнасць занепакоенасці за лёс і здароўе дзіцяці, бяздзейнасць або позні зварот па медыцынскую дапамогу;
неадэкватная ацэнка цяжару траўмы, імкненне яе перабольшыць або прыменшыць;
занепакоенасць уласныміпраблемамі, апавяданні пра тое, як іх каралі ў дзяцінстве.
Пералічаныя прыкметы яшчэ не сведчаць аб тым, што ў дачыненні да дзіцяці мела месца гвалт, яны могуць быць абумоўлены іншымі прычынамі. Аднак такія» знакі " павінны прыцягнуць увагу педагагічнага работніка.
Таксама падставай для інфармавання законных прадстаўнікоў навучэнцаў і (або) супрацоўнікаў органаў унутраных спраў (далей-АУС) аб наяўнасці прыкмет гвалту ў дачыненні да непаўналетніх можа быць:
Інфармацыя, якая паступіла ад дзіцяці;
Інфармацыя, якая паступіла ад членаў сям'і непаўналетняга;
Інфармацыя, якая паступіла ад работнікаў устаноў адукацыі;
Інфармацыя, якая паступіла ад аднагодкаў і сяброў, суседзяў, іншых грамадзян;
інфармацыя, сабраная ў ходзе псіхалагічнай дыягностыкі, назіранняў за дзіцем;
Інфармацыя, якая паступіла ад медыцынскага работніка ўстановы адукацыі.

Інфармаванне педагагічнымі работнікамі бацькоў, апекуноў, папячыцеляў навучэнцаў і (або) супрацоўнікаў органаў унутраных спраў аб наяўнасці прыкмет гвалту ў дачыненні да непаўналетніх

Пры выяўленні прыкмет (фактаў) гвалту над дзіцем,указаных у пунктах 1-4 гэтага алгарытму або пры атрыманні інфармацыі ад трэціх асоб педагагічныя работнікі неадкладна (у той жа працоўны дзень альбо не пазней наступнага працоўнага дня) інфармуюць (у вуснай форме) пра гэта свайго кіраўніка і спецыяліста сацыяльна-педагагічнай і псіхалагічнай службы ўстановы адукацыі.
Кіраўнік установы адукацыі пасля таго, як яму стала вядома аб прыкметах (факце) гвалту:
неадкладна паведамляе па тэлефоне ва ўпраўленне (Аддзел) адукацыі, спорту і турызму рай (Гар)выканкама і АУС для прыняцця мер рэагавання, у той жа працоўны дзень альбо не пазней наступнага працоўнага днянапраўляе пісьмовую інфармацыю ў названыя дзяржаўныя органы;
даручае педагогу-псіхолага ўстановы адукацыі правесці кансультацыю (гутарку) з непаўналетнім, ставшимжертвой гвалту, у мэтах ўсталёўвання прычын траўмаў у дзіцяці і аказання яму псіхалагічнай дапамогі;
неадкладна інфармуе бацькоў, апекуноў, папячыцеляў аб прыкметах (факце) гвалту ў дачыненні да непаўналетняга, у выпадку калі гвалт у дачыненні да дзіцяці здзейснена з боку трэціх асоб.

Супрацоўнікі АУС пры атрыманні інфармацыі ад кіраўніка ўстановы адукацыі:
ажыццяўляюць вывучэнне і аналіз інфармацыі, якая паступіла;
ва ўстаноўленым парадку праводзяць праверку па прадстаўленай інфармацыі.
У выпадку, калі стала вядома аб факце гвалту, здзейсненым законным прадстаўніком, кіраўнік установы не інфармуе апошняга. У такім выпадку неабходна арганізаваць работу ў адпаведнасці з Метадычнымі рэкамендацыямі па міжведамасным узаемадзеянні суб'ектаў прафілактыкі ў пытаннях выяўлення дзяцей, якія апынуліся ў няшчаснай сітуацыі, зацверджанымі 14.12.2017 міністрам адукацыі Рэспублікі Беларусь, і прыняць меры, накіраваныя на абарону жыцця і здароўя дзіцяці.

Пры пацвярджэнні фактаў жорсткага абыходжання, фізічнага, псіхічнага, сэксуальнага гвалту ў дачыненні да непаўналетняга педагог-псіхолаг аказвае яму псіхалагічную дапамогу і сацыяльна-педагагічную падтрымку ва ўстанове адукацыі[5].


[1] Артыкул 9 Закона Рэспублікі Беларусь ад 19 лістапада 1993 г. «аб правах дзіцяці».
[2] Дадатак 1 да інструкцыі аб парадку выяўлення непаўналетніх, якія маюць патрэбу ў дзяржаўнай абароне, зацверджанай пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 28.07.2014 № 47.
[3] Дадатак 1 да інструкцыі аб парадку выяўлення непаўналетніх, якія маюць патрэбу ў дзяржаўнай абароне, зацверджанай пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 28.07.2014 № 47.

[4]Метадычныя рэкамендацыі аб арганізацыі ўзаемадзеяння інспекцый па справах непаўналетніх і падраздзяленняў па супрацьдзеянні і гандлі людзьмі ў пытаннях выяўлення і прафілактыкі злачынстваў, звязаных з сэксуальным гвалтам над непаўналетнімі, зацверджаныя 12.12.2017 Міністэрствам унутраных спраў Рэспублікі Беларусь.
[5] Артыкул 18 Закона Рэспублікі Беларусь ад 1 ліпеня 2010 г. «аб аказанні псіхалагічнай дапамогі»

ДЭКРЭТ ПРЭЗІДЭНТА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
24 лістапада 2006 г. № 18
Аб дадатковых мерах па дзяржаўнай абароне дзяцей у няўдалых сем'ях
Змены і дапаўненні:
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 5 мая 2009 г. № 5 (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2009 г., № 110, 1/10672) <Pd0900005> - унесены змяненні і дапаўненні, якія ўступілі ў сілу 18 мая 2009 г., за выключэннем змяненняў і дапаўненняў, якія ўступяць у сілу 13 жніўня 2010 г.;
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 5 мая 2009 г. № 5 (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2009 г., № 110, 1/10672) <Pd0900005> - унесены змяненні і дапаўненні, якія ўступілі ў сілу 18 мая 2009 г. і 13 жніўня 2010 г.;
Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 9 сакавіка 2010 г. № 143 (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2010 г., № 66, 1/11477) <P31000143>;
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 27 чэрвеня 2011 г. № 6 (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2011 г., № 74, 1/12634) <Pd1100006>;
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 23 лютага 2012 г. № 2 (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2012 г., № 25, 1/13344) <Pd1200002>

У мэтах забеспячэння абароны правоў і законных інтарэсаў дзяцей у няўдалых сем'ях, павышэння адказнасці бацькоў, якія не выконваюць абавязкаў па выхаванні і ўтрыманні сваіх дзяцей, і ў адпаведнасці з часткай трэцяй артыкула 101 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь пастанаўляю:
1. Дзеці падлягаюць дзяржаўнай абароне і памяшканню на дзяржаўнае забеспячэнне * у выпадку, калі ўстаноўлена, што бацькі (адзіны Бацька) вядуць амаральны лад жыцця, што аказвае шкоднае ўздзеянне на дзяцей, з'яўляюцца хранічнымі алкаголікамі або наркаманамі альбо іншым чынам неналежна выконваюць свае абавязкі па выхаванню і ўтрыманню дзяцей, у сувязі з чым яны знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы.
______________________________
* Пад памяшканнем дзяцей на дзяржаўнае забеспячэнне для мэт гэтага дэкрэта разумеецца памяшканне іх у дзіцячыя інтэрнатныя ўстановы (дамы дзіцяці, сацыяльна-педагагічныя ўстановы, школы-інтэрнаты для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, дапаможныя школы-інтэрнаты, спецыяльныя агульнаадукацыйныя школы-інтэрнаты, спецыяльныя вучэбна - выхаваўчыя ўстановы, спецыяльныя лячэбна-выхаваўчыя ўстановы і іншыя ўстановы, якія забяспечваюць умовы для пражывання (утрымання) дзяцей), установы прафесійна-тэхнічнага, сярэдняй спецыяльнай, вышэйшай адукацыі, дзіцячыя дамы сямейнага тыпу, апякунскія сем'і, прыёмныя сем'і.
Дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі, грамадзяне, якія выклікаюць прыхільнасць звесткамі аб дзецях, указаных у частцы першай гэтага пункта, абавязаны неадкладна паведаміць пра гэта ў Камісію па справах непаўналетніх, орган апекі і папячыцельства, іншыя дзяржаўныя арганізацыі, упаўнаважаныя заканадаўствам ажыццяўляць абарону правоў і законных інтарэсаў дзяцей, па месцы знаходжання гэтых дзяцей.
Пры наяўнасці падстаў, указаных у частцы першай гэтага пункта, камісія па справах непаўналетніх раённага (гарадскога) выканаўчага камітэта, мясцовай адміністрацыі (далей – камісія па справах непаўналетніх) па месцы знаходжання дзіцяці ў трохдзённы тэрмін прымае рашэнне аб прызнанні дзіцяці маюць патрэбу ў дзяржаўнай абароне, аб адабранні дзіцяці ў бацькоў (адзінага з бацькоў), устанаўленні яму статусу дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, памяшканні дзіцяці на дзяржаўнае забеспячэнне (далей – рашэнне аб адабранні дзіцяці). Пры вынясенні рашэння аб адабранні дзіцяці камісія па справах непаўналетніх выконвае функцыі органаў апекі і папячыцельства.
У мэтах забеспячэння прад'яўлення ў суд неабходных дакументаў для разгляду патрабавання аб спагнанні з бацькоў расходаў, затрачаных дзяржавай на ўтрыманне дзяцей, якія знаходзяцца на дзяржаўным забеспячэнні (далей – выдаткі па ўтрыманні дзяцей), у рашэнне аб адабранні дзіцяці уносіцца запіс пра абавязак бацькоў у дзесяцідзённы тэрмін прадставіць ва ўпраўленне (Аддзел) адукацыі мясцовага выканаўчага і распарадчага органа (далей – Упраўленне (Аддзел) адукацыі) дакумент, які сведчыць асобу, і копію заключэння ўрачэбна-кансультацыйнай камісіі аб наяўнасці або адсутнасці захворванняў, пры якіх бацькі (бацька) не могуць выконваць бацькоўскія абавязкі, засведчаную дзяржаўнай арганізацыяй аховы здароўя. Копія рашэння аб адабранні дзіцяці ўручаецца бацькам (аднаму з бацькоў), у якіх дзіця адабраны, а таксама накіроўваецца не пазней дня, наступнага за днём вынясення дадзенага рашэння, у орган унутраных спраў па месцы жыхарства абавязанай асобы.
Аб прынятым рашэнні аб адабранні дзіцяці ў трохдзённы тэрмін паведамляецца адпаведны пракурор. У выпадку выяўлення парушэнняў заканадаўства пры вынясенні дадзенага рашэння пракурор у трохдзённы тэрмін пасля атрымання гэтага рашэння абавязаны ўнесці ўяўленне аб яго адмене.
Рашэнне аб адабранні дзіцяці з'яўляецца абавязковым для выканання дзяржаўнымі органамі, іншымі арганізацыямі, іх службовымі асобамі, грамадзянамі.
2. Адабранне дзіцяці ажыццяўляецца не пазней за дзень, які ідзе за днём вынясення рашэння аб адабранні дзіцяці, камісіяй, якая фарміруецца камісіяй па справах непаўналетніх. У склад камісіі ўключаюцца прадстаўнікі ўпраўлення (аддзела) адукацыі, органа ўнутраных спраў і пры неабходнасці кіравання (камітэта) аховы здароўя мясцовага выканаўчага і распарадчага органа, а таксама іншых арганізацый.
Пасля адабрання дзіця змяшчаецца на дзяржаўнае забеспячэнне ў парадку, устаноўленым заканадаўствам.
3. У выключных выпадках пры непасрэднай пагрозе жыццю або здароўю дзіцяці рашэнне аб неадкладным адабранні яго мае права прымаць орган апекі і папячыцельства ў адпаведнасці з часткай другой артыкула 85 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб шлюбе і сям'і.
4. Камісія па справах непаўналетніх пасля вынясення рашэння аб адабранні дзіцяці абавязана:
на працягу пяці рабочых дзён інфармаваць аб прынятым рашэнні арганізацыі па месцы працы бацькоў, у якіх адабраныя дзеці, а ў выпадках, калі бацькі не працуюць або калі дзіцяці прызначаная пенсія, - Упраўленне (аддзел) па працы – занятасці і сацыяльнай абароне або кіраванне (аддзел) сацыяльнай абароны мясцовага выканаўчага і распарадчага органа;
у шасцімесячны тэрмін прыняць адпаведнае рашэнне:
аб вяртанні дзіцяці бацькам, калі адпалі прычыны, якія паслужылі падставай для адабрання дзіцяці, з адначасовым паведамленнем аб гэтым арганізацый па месцы працы бацькоў, у якіх адабраны дзеці, і (або) кіравання (аддзела) па працы, занятасці і сацыяльнай абароне або кіравання (аддзела) сацыяльнай абароны мясцовага выканаўчага і распарадчага органа;
аб звароце ў суд з пазовам аб пазбаўленні бацькоў (адзінага з бацькоў) бацькоўскіх правоў.
Адпаведны пазоў у суд прад'яўляецца па месцы жыхарства (знаходжання) дзіцяці Упраўленнем (аддзелам) адукацыі або установай, у якім знаходзіцца дзіця, не пазней чатырнаццаці рабочых дзён пасля вынясення камісіяй па справах непаўналетніх рашэння, названага ў абзацы пятым часткі першай гэтага пункта.
Пазоў у суд аб пазбаўленні бацькоў (адзінага з бацькоў) бацькоўскіх правоў у выпадку, прадугледжаным у абзацы пятым часткі першай гэтага пункта, могуць прад'явіць таксама пракурор, апякун, папячыцель дзіцяці, камісія па справах непаўналетніх, іншыя арганізацыі, упаўнаважаныя заканадаўствам ажыццяўляць абарону правоў і законных інтарэсаў дзяцей.
Упраўлення юстыцыі абласных (Мінскага гарадскога) выканаўчых камітэтаў у неабходных выпадках абавязаны аказваць прававую дапамогу названым дзяржаўным органам (арганізацыям) пры прад'яўленні ў суды пазоваў аб пазбаўленні бацькоў (адзінага з бацькоў) бацькоўскіх правоў.
5. Кіраўнік раённага (гарадскога) выканаўчага камітэта, мясцовай адміністрацыі абавязаны не пазней за два тыдні з дня вынясення камісіяй па справах непаўналетніх рашэння аб адабранні дзіцяці зацвердзіць план абароны правоў і законных інтарэсаў дзіцяці. У дадзеным плане вызначаецца комплекс мерапрыемстваў па аднаўленні сям'і. План абароны правоў і законных інтарэсаў дзіцяці з'яўляецца абавязковым для выканання дзяржаўнымі органамі, іншымі арганізацыямі, іх службовымі асобамі.
6. Непрацуючыя бацькі з моманту адабрання дзіцяці бяруцца на ўлік у органах унутраных спраў для прафілактычнага назірання і ва ўстаноўленым парадку падлягаюць абавязковай дзяржаўнай дактыласкапічнай рэгістрацыі. Пры неабходнасці гэтыя асобы забяспечваюцца дакументамі, якія сведчаць асобу, копіі якіх у двухдзённы тэрмін з дня выдачы накіроўваюцца органам унутраных спраў ва ўпраўленне (Аддзел) адукацыі па месцы іх жыхарства ў мэтах забеспячэння прад'яўлення ў суд неабходных дакументаў для разгляду патрабаванняў аб спагнанні з бацькоў расходаў па ўтрыманні дзяцей.
З дня прыняцця камісіяй па справах непаўналетніх рашэння аб адабранні дзіцяці бацькам дзіцяці спыняецца выплата дзяржаўных дапамог сем'ям, якія выхоўваюць дзяцей.
Пенсія, прызначаная дзіцяці, выплачваецца ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку.
7. Суд, органы крымінальнага пераследу павінны інфармаваць кіраванне (Аддзел) адукацыі па месцы жыхарства бацькоў аб прынятым рашэнні аб абмежаванні дзеяздольнасці бацькоў, аб заключэнні іх пад варту, накіраванні ў лячэбна-працоўныя прафілакторыі, вышуку, аб асуджэнні, аб прызнанні без вестак адсутнымі, аб аб'яўленні памерлымі, калі дзеці названых асоб застаюцца без апекі бацькоў, не пазней наступнага дня пасля прыняцця гэтага рашэння незалежна ад часу ўступлення яго ў сілу для забеспячэння дзяржаўнай абароны дзяцей у такіх сем'ях.